Współwłasność to sytuacja, w której prawo własności do konkretnej rzeczy przysługuje więcej niż jednej osobie. Współwłasność w naszej rzeczywistości jest sytuacją występującą w sposób powszechny. Powstaje bardzo często na skutek małżeństw oraz dziedziczenia. Co jednak w sytuacji, gdy konieczność współdzielenia jakiegoś majątku staje się z jakiegoś powodu niekorzystna i współwłaściciel chciałby ją zakończyć? W jaki sposób dokonać podziału majątku wspólnego?
Podział majątku – kiedy jest możliwy?
W zdecydowanej większości przypadków podział majątku wspólnego możliwy jest zawsze i stanowi stale dostępne uprawnienie właścicieli rzeczy. Przepisy prawa przewidują jednak sytuacje, w których podzielenie majątku nie będzie możliwe.
Jedną z najczęstszych tego typu sytuacji będzie występowanie wspólnoty majątkowej pomiędzy małżonkami. Ustrój wspólnoty majątkowej małżeńskiej wyklucza możliwość dokonania podziału majątku w trakcie jego trwania. Aby dokonać podziału majątku małżonków, konieczne jest zatem zawarcie uprzednio umowy o rozdzielności majątkowej lub orzeczenie przez Sąd rozwodu lub separacji. Co istotne, Sąd może dokonać podziału majątku należącego do małżonków w treści orzeczenia rozwodowego.
Niemożliwym jest także zniesienie współwłasności przymusowej, która funkcjonuje w ramach wspólnoty mieszkaniowej. Ograniczenie to jest podyktowane faktem, iż zniesienie współwłasności nieruchomości głównej w takim przypadku, stanowiłoby przeszkodę w prawidłowym korzystaniu z nieruchomości lokalowych.
W jaki sposób może zostać zniesiona współwłasność
Zniesienie współwłasności może nastąpić na dwa sposoby – na drodze dobrowolnego porozumienia pomiędzy współwłaścicielami lub na drodze orzeczenia Sądu. Do Sądowego zniesienia współwłasności dochodzi, gdy porozumienie pomiędzy współwłaścicielami nie jest możliwe, a co najmniej jeden z nich jest zdeterminowany, aby zakończyć stosunek współwłasności. W takiej sytuacji może on zwrócić się do Sądu z odpowiednim wnioskiem. Możliwość wniesienia takiego wniosku jest nieograniczona czasowo i nie ulega przedawnieniu.
Dobrowolne porozumienie
Zawarcie przez współwłaścicieli dobrowolnej umowy to najłatwiejszy sposób na zakończenie istnienia współwłasności. W przypadku, gdy współwłaściciele są w stanie dojść do porozumienia, mogą sami uregulować kwestię zniesienia współwłasności. W takim przypadku, należy sporządzić odpowiedni dokument, tzw. umowę o zniesienie współwłasności. Dokument ten powinien zawierać informacje dotyczące przedmiotu współwłasności, wskazać udziały poszczególnych współwłaścicieli w przedmiocie, a także określić sposób rozliczenia poszczególnych udziałów.
Jeśli chodzi o nieruchomości, w przypadku dobrowolnego porozumienia, konieczne jest również sporządzenie aktu notarialnego. Akt taki jest konieczny w celu dokonania zmian w księdze wieczystej, a także zabezpieczenia interesów poszczególnych współwłaścicieli.
Sądowe zniesienie współwłasności
W przypadku, gdy współwłaściciele nie są w stanie dojść do porozumienia, można skorzystać z drogi sądowej. W takim przypadku, jeden z właścicieli może wnieść do sądu wniosek o zniesienie współwłasności. Sąd podejmie decyzję w tej sprawie, uwzględniając interesy poszczególnych współwłaścicieli. W przypadku, gdy sąd podejmie decyzję o podziale nieruchomości, orzeczenie takie stanowić może podstawę, do dokanania wpisu do księgi wieczystej, co umożliwi dokonanie zmian w właściwych urzędach. W przypadku podziału nieruchomości, konieczne może być również dokonanie zmian w ewidencji gruntów oraz w ewidencji budynków i lokali.
W przypadku, gdy sąd orzeknie o zniesieniu współwłasności, decyzja ta będzie wiążąca dla wszystkich współwłaścicieli. Sąd dokona również podziału mienia, uwzględniając interesy poszczególnych stron. Sąd może podzielić mienie na poszczególne udziały, a także określić sposób rozliczenia poszczególnych udziałów.
Formy zniesienia współwłasności
Zniesienie współwłasności może przybrać co do zasady jedną z trzech form:
- fizyczny podział rzeczy
- przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli
- sprzedaż rzeczy
To która forma będzie adekwatna dla konkretnej współwłasności zależy od indywidualnych czynników, takich oczekiwania współwłaścicieli, ich możliwości finansowe, ale także cechy samej rzeczy i przepisy prawa. Niektóre formy zniesienie współwłasności nie będą możliwe do dokonania.
Najczęściej wykluczonym będzie podział współwłasności przez podział rzeczy. Wynika to z natury niektórych przedmiotów, takich jak np. samochody, przez którą nie sposób dokonać ich podziału z zachowaniem użyteczności takich przedmiotów.
Fizyczny podział rzeczy
Fizyczny podział rzeczy jest możliwy tylko wtedy, gdy rzecz da się podzielić na części, które są samodzielnie funkcjonalne. W takiej sytuacji, każdy ze współwłaścicieli otrzymuje swoją część, co powoduje, że każdy z nich jest samodzielnym właścicielem swojej części. Jednym z najczęstszych przykładów fizycznego podziału jest podział działki na dwie mniejsze, na których stoją domy. W takiej sytuacji, każdy z właścicieli otrzymuje swoją część ziemi, na której stoi jego dom.
Zniesienie współwłasności: przyznanie nieruchomości
Drugą formą zniesienia współwłasności jest przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy dana rzecz nie jest podzielna na części i nie da się jej fizycznie podzielić. W takiej sytuacji, jednemu ze współwłaścicieli zostaje przyznana cała rzecz, a pozostali otrzymują w zamian wynagrodzenie finansowe lub inne korzyści. Przykładem takiej sytuacji może być sytuacja, w której dwie osoby wspólnie posiadały samochód, ale jedna z nich decyduje się na jego kupno i staje się jego jedynym właścicielem.
Zniesienie współwłasności: sprzedaż nieruchomości
Trzecią formą zniesienia współwłasności jest sprzedaż rzeczy. W takiej sytuacji, dana rzecz jest sprzedana, a uzyskane z niej środki finansowe są dzielone między współwłaścicieli. Sprzedaż jest możliwa tylko wtedy, gdy wszyscy właściciele się na nią zgadzają. Przykładem takiej sytuacji może być sytuacja, w której trzy osoby wspólnie posiadały dom, ale decydują się go sprzedać, dzieląc uzyskane z niego pieniądze między siebie.
Zniesienie współwłasności nieruchomości – Podsumowanie
Współwłasność to sytuacja, w której kilka osób ma prawo własności do danej rzeczy. W większości przypadków podział majątku wspólnego jest możliwy i stanowi uprawnienie właścicieli, ale istnieją również sytuacje, w których podział nie będzie możliwy. Przykładem takiej sytuacji jest wspólnota majątkowa pomiędzy małżonkami, którą można rozwiązać tylko przez zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej lub orzeczenie rozwodu lub separacji. Zniesienie współwłasności może nastąpić dobrowolnie na drodze porozumienia między współwłaścicielami lub na drodze orzeczenia Sądu w przypadku, gdy porozumienie jest niemożliwe. Umowa o zniesienie współwłasności powinna zawierać informacje na temat przedmiotu współwłasności, udziałów poszczególnych współwłaścicieli oraz sposób rozliczenia ich udziałów. W przypadku nieruchomości, konieczne jest również sporządzenie aktu notarialnego.
Aby proces zniesienia współwłasności został przeprowadzony w sposób rzetelny, nieoceniona może okazać się pomoc profesjonalnego prawnika – adwokata lub radcy prawnego.
