Doświadczony prawnik z Krakowa, który przeprowadził wiele postępowań sądowych poniżej dzieli się swoją wiedzą jak uzyskać alimenty.
Alimenty to jedna z najważniejszych instytucji prawa rodzinnego, która bardzo często staje się przedmiotem postępowań sądowych. Jednocześnie jest to zagadnienie, które u wielu osób bardzo często budzi mieszane odczucia. Czy rzeczywiście są ku temu realne powody? Czym są alimenty i kogo dotyczą?
Czym są alimenty?
Obowiązek alimentacyjny to wynikający z przepisów prawa obowiązek jednej osoby do zapewnienia wsparcia finansowego drugiej osobie lub grupie osób, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb. Zazwyczaj dotyczy on rodziców względem ich nieletnich dzieci, ale może także dotyczyć innych członków rodziny lub byłego współmałżonka. Alimenty mają na celu zagwarantowanie odpowiednich warunków bytowych osobie uprawnionej i zapewnienie jej podstawowych potrzeb, takich jak żywność, mieszkanie, odzież, opieka zdrowotna i edukacja.
Kiedy powstaje obowiązek alimentacyjny?
Obowiązek alimentacyjny powstaje z mocy prawa, gdy zostaną spełnione ku temu odpowiednie przesłanki. Najpowszechniejszą sytuacją obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci. Obowiązek taki powstaje w momencie narodzin dziecka i istnieje tak długo, jak dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Oznacza to, że obowiązek ten może trwać także po osiągnięciu przez dziecko osiemnastego roku życia. W pozostałych przypadkach, aby powstał obowiązek alimentacyjny, osoba uprawniona musi znaleźć się w stanie niedostatku, a osoba zobowiązana musi być w stanie ponieść ciężar alimentacyjny bez nadmiernego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie oraz osób na swoim utrzymaniu.
Kogo obejmują alimenty?
Obowiązek alimentacyjny może powstać jedynie pomiędzy osobami, które łączy jeden z trzech uznanych prawnie rodzajów więzów, do których zaliczają się:
- pokrewieństwo
- powinowactwo
- małżeństwo
Każda z osób związanych tego rodzaju więzami potencjalnie może być zarówno osobą zobowiązaną, jak również uprawnioną do świadczenia alimentacyjnego. Oznacza to np. iż nie tylko rodzice mogą ponosić ciężar alimentów względem swoich dzieci, ale również w pewnych sytuacjach to dzieci mogą być zobowiązane do łożenia alimentów dla swoich rodziców.
Alimenty rodziców względem dzieci
Najczęstszym przypadkiem istnienia obowiązku alimentacyjnego jest obowiązek rodziców względem ich niepełnoletnich dzieci. Obowiązek taki, jako jedyny powstaje w sposób samoistny i nie wymaga do swojego zaistnienia stanu niedostatku dziecka. Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości obowiązek alimentacyjny istnieje tak długo, jak długo dziecko nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rodzice mogą również uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Obowiązek alimentacyjny może także powstać ponownie już po tym, gdy przez pewien okres dziecko usamodzielniło się, lecz później ponownie wpadło w stan niedostatku.
Alimenty dzieci względem rodziców
Obowiązek alimentacyjny może jednak zaistnieć także pomiędzy innymi osobami. W szczególności może dojść do powstania obowiązku alimentacyjnego o odwrotnym charakterze, tj. takiego, w którym zobowiązanymi będą dzieci, zaś uprawnionymi ich rodzice. Do sytuacji takiej może dojść, gdy rodzice znajdą się w stanie niedostatku i nie będą w stanie samodzielnie się utrzymać, zaś ich pełnoletnie dzieci będą mogły pokryć koszty świadczenia alimentacyjnego bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania samego siebie.
W sytuacji, gdy rodzice mają kilkoro dzieci, to wszystkie z nich są zobowiązane do świadczenia alimentacyjnego względem rodziców w sposób solidarny, w takiej części, jaka odpowiada możliwościom finansowym każdego z dzieci. Oznacza to także, że jeżeli jedno z dzieci nie jest w ogóle w stanie spełnić ciążącego na nim obowiązku, cały ciężar alimentów rozkłada się na pozostałe.
Alimenty między innymi członkami rodziny
Rodzice oraz ich dzieci, jako odpowiednio wstępni i zstępni pierwszego stopnia są dla siebie osobami zobowiązanymi alimentacyjnie w pierwszej kolejności. W przypadku gdyby jednak osoby te nie byłby w stanie ponieść ciężaru świadczenia alimentacyjnego, obowiązek taki może objąć także innych krewnych w linii prostej, czyli np. dziadków względem wnuków i odwrotnie, a w dalszej kolejności nawet rodzeństwo.
Zasady, na jakich członkowie dalszej rodziny są zobowiązani względem siebie alimentacyjnie są analogiczne jak w przypadku alimentów dzieci względem rodziców.
Alimenty między powinowatymi
Obowiązek alimentacyjny może zaistnieć nie tylko pomiędzy osobami ze sobą spokrewnionymi, ale także pomiędzy powinowatymi. W szczególności dotyczy to przybranych rodziców z jednej strony, a pasierbów z drugiej.
Aby doszło do powstania obowiązku alimentacyjnego pomiędzy osobami powinowatymi w ten sposób, gdy nie ma w ogóle krewnych zobowiązanych do alimentacji albo, gdy zobowiązane osoby nie są w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi. Ponadto, aby taki obowiązek mógł zaistnieć, przybrani rodzice musieli przyczyniać się w przeszłości do wychowania i utrzymania przybranych dzieci.
Alimenty między małżonkami
Obowiązek alimentacyjny istnieje także pomiędzy małżonkami, a w pewnych sytuacjach może istnieć także po rozwiązaniu małżeństwa. Małżeństwo w ramach polskiego prawa ustanawia bardzo silne więzi, także o charakterze majątkowym pomiędzy małżonkami. W ramach tych więzów, w czasie trwania małżeństwa oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Obowiązek taki obejmuje także małżeństwa, w których występuje rozdzielność majątkowa pomiędzy małżonkami.
Do kontynuacji obowiązku alimentacyjnego może dojść także po rozwiązaniu małżeństwa. Małżonek, który nie jest winny rozkładu pożycia ma bowiem prawo domagać się świadczenia alimentacyjnego od drugiego małżonka w okresie 5 lat od zakończenia małżeństwa, jeżeli znajdzie w tym okresie w stanie niedostatku. W wyjątkowych okolicznościach, okres ten może jednak zostać również wydłużony. Oznacza to m.in. iż do świadczenia alimentacyjnego zobowiązanym może być nie tylko małżonek winny rozkładu pożycia, ale także małżonkowie w przypadku rozwiązania małżeństwa bez orzekania o winie.
Charakter obowiązku alimentacyjnego
Chociaż obowiązek alimentacyjny powszechnie kojarzy się z łożeniem świadczenia pieniężnego, może przyjmować także inny charakter, np. w postaci zapewnienia miejsca do zamieszkania czy wyżywienia. Realizacja świadczenia alimentacyjnego w takim charakterze w szczególności dotyczy rodziców względem dzieci.
W przypadku sądowo rozstrzygniętego wymiaru świadczenia alimentacyjnego, alimenty zasądzone w treści orzeczenia najczęściej wyrażane są w postaci środków pieniężnych przekazywanych bezpośrednio osobie uprawnionej lub osobie, pod której stałą opieką znajduje się osoba uprawniona.
Wysokość alimentów
Wysokość alimentów nie jest w sposób precyzyjny i jednoznaczny określona i w praktyce zależy od wielu czynników.
W przypadku alimentów ze strony rodziców względem dzieci oraz w przypadku małżonków istnieje zasada równej stopy życiowej, która polega na tym, że zobowiązany powinien ponosić ciężar świadczenia w takiej wysokości, aby zapewnić uprawnionym taki sam poziom i jakość życia, jaką sam posiada.
W postępowaniach sądowych, Sąd ustalając wysokość świadczenia alimentacyjnego, bierze pod uwagę w szczególności:
- usprawiedliwione potrzeby dziecka
- możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica
Przyjmuje się także, że rodzice partycypują w kosztach utrzymania dziecka po równo, solidarnie, chyba, że któraś ze stron ma istotne przeszkody ku temu.
W przypadku alimentów ponoszonych przez osoby spokrewnione w dalszy sposób lub spowinowacone, wysokość alimentów powinna przyczynić się do wyjścia ze stanu niedostatku oraz jednocześnie nie powodować nadmiernego obciążenia osoby zobowiązanej, w szczególności nie powinna utrudniać w realizacji usprawiedliwionych potrzeb tej osoby oraz osób znajdujących się na jej utrzymaniu.
Uchylenie się od alimentów
Obowiązek alimentacyjny jest instytucją, która powstaje z samej mocy prawa. Oznacza to, że aby skutecznie uchylić się od ponoszenia kosztów tego świadczenia, należy w sposób skuteczny zakwestionować zaistnienie przesłanek powodujących powstanie obowiązku.
W przypadku obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dzieci, z uwagi na fakt, iż powstanie obowiązku alimentacyjnego wynika z samego faktu narodzin dziecka i pokrewieństwa w charakterze rodzica osoby zobowiązanej, w praktyce jednym skutecznym sposobem na skuteczne uchylenie się od alimentów jest zakwestionowanie rodzicielstwa dziecka. Z oczywistych powodów taka możliwość dotyczy w szczególności ojców.
W przypadku obowiązku alimentacyjnego pomiędzy innymi zobowiązanymi i uprawnionymi, zobowiązany, aby uchylić się od obowiązku musi wykazać, iż nie jest osobą, którą z uprawnionym łączą więzy pozwalające na powstanie obowiązku alimentacyjnego, są osoby zobowiązane we wcześniejszej kolejności lub poniesienie ciężaru świadczenia spowodowałby znaczący uszczerbek dla realizacji jego własnych uprawnionych potrzeb oraz osób znajdujących się na jego utrzymaniu.
Uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego w trwającym małżeństwie nie jest możliwe.
Postępowania sądowe w Krakowie w sprawach o alimenty
Powstanie obowiązku alimentacyjnego następuje z mocy prawa, zaś jego wysokość i sposób realizacji nie są uregulowane. Z tego powodu świadczenia alimentacyjne rozstrzygane są przez Sądy jedynie w sytuacji powstania sporu, co do faktu istnienia obowiązku lub jego wysokości.
Postępowania w sprawach o alimenty rozstrzygane są w postępowaniu procesowym i mogą przyjąć formę samodzielnego postępowania lub stanowić część rozstrzygnięcia postępowania rozwodowego. W ramach rozwodu są może orzec nie tylko o obowiązku alimentacyjnym miedzy byłymi małżonkami i jego wysokości, ale także rozstrzygnąć kwestię świadczenia alimentacyjnego w stosunku do dzieci.
Wszczęcie pozwu o ustalenie obowiązku alimentacyjnego i jego wysokości przez Sąd jest wolne od opłaty sądowej. Powództwo należy wnieść do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej, wydziału rodzinnego Sądu Rejonowego. W przypadku postępowań rozwodowych, o alimentach orzeka właściwy miejscowo Sąd Okręgowy.
Egzekucja alimentów Kraków
Alimenty, jak każde obowiązek o charakterze finansowym lub majątkowym mogą być egzekwowane na drodze egzekucji. Aby wszcząć egzekucję zaległych alimentów od osoby zobowiązanej, osoba uprawniona musi posiadać tytuł egzekucyjny zaopatrzany w klauzulę wykonalności. Tytułem takim może być przede wszystkim wyrok Sądu, ale także ugoda sądowa lub inna umowa zawarta z osobą zobowiązaną, w której została oparzana wspomnianą klauzulą.
Osoba uprawniona może na podstawie takiego dokumentu zwrócić się do komornika sądowego, który podejmie niezbędne czynności w celu przymusowego uzyskania od zobowiązanego śródków na cele świadczenia alimentacyjnego.
Odpowiedzialność karna za niepłacenie alimentów
Niealimentacja stanowi na gruncie polskiego prawa przestępstwo zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do roku. Przestępstwo to posiada także postać kwalifikowaną polegającą na tym, że gdy niealimentacja naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, zagrożenie karą rośnie do dwóch lat pozbawienia wolności.
Aby zobowiązany mógł ponieść odpowiedzialność karną z tytułu niealimentacji, obowiązek alimentacyjny musiał zostać wcześniej określony co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, a także zwłoka w przekazywaniu alimentów musi przekraczać trzy miesiące lub równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych.
Przestępstwo niealimentacji jest ścigane z oskarżenia prywatnego na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
Fundusz alimentacyjny Kraków
Niestety powszechnym zjawiskiem jest w Polsce niealimentacja przez osoby zobowiązane, a także stosunkowo niska ściągalność zaległych alimentów. W takiej sytuacji osobom uprawnionym z pomocą może przyjść fundusz alimentacyjny, którego rolą jest zabezpieczenie środków z tytułu świadczeń alimentacyjnych osobom uprawnionym.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, przy czym kwota ta nie może przekroczyć 500 zł miesięcznie. Przyznanie prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego w wysokości 725 zł/mies. na osobę w rodzinie. Do świadczenia z funduszu alimentacyjnego mają prawo jedynie osoby uprawnione do alimentów od swoich rodziców na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna. Fundusz alimentacyjny może wypłacać świadczenie jedynie do czasu osiągnięcia przez osobę uprawnioną 18 roku życia, lub jeżeli kontynuuje ona naukę do 25 roku życia.
Jak uzyskać alimenty: Prawnik Kraków – Podsumowanie
Obowiązek alimentacyjny to świadczenie przysługujące z pomocy prawa osobom uprawnionym od osób zobowiązanych, związanych z nim więzami pokrewieństwa, powinowactwa lub małżeństwa. Spory na gruncie obowiązku alimentacyjnego potrafią być skomplikowane i burzliwe. Z tego powodu bardzo często nieocenioną może okazać się pomoc profesjonalnego prawnika – adwokata lub radcy prawnego.
